İçerik Uzlaşımı

İçerik Uzlaşımı Hakkında ¶

Bir özkaynağın bir çok farklı gösterimi olabilir. Örneğin, bir belgenin farklı ortam türleri ve/veya farklı diller için gösterimleri olabilir. En uygun seçimi yapmanın tek yolu kullanıcıya bir liste verip seçmesini istemektir. Bununla birlikte sunucunun bu seçimi kendiliğinden yapması da mümkündür. Tarayıcılar isteğin bir parçası olarak kullanıcı tercihlerini de gönderdiğinden bu istendiği gibi çalışır. Örneğin bir tarayıcı, kullanıcısınının mümkünse Fransızca içerik tercih ettiğini yoksa İngilizce içeriğe de razı olabileceğini belirtebilirdi. Tarayıcılar bu tercihleri başlıkta belirtirler. Tarayıcı sadece Türkçe içerik istendiğini şöyle belirtebilirdi:

Bu tercihin yerine getirilebilmesininin sadece, desteklenen diller arasında bu dilin varlığına ve istenen belgenin bu dilde bir gösteriminin bulunmasına bağlı oluşuna dikkat ediniz.

Daha karmaşık bir istek örneği olarak, tarayıcının Fransızca ve İngilizce içerik kabul etmeye ayarlandığını fakat Fransızcayı tercih ettiğini ve çeşitli ortam türlerini kabul etmekle birlikte salt metin ve diğer metin türlerinden ziyade HTML tercih ettiğini, ayrıca, diğer ortam türleri üzerinde GIF veya JPEG tercih ettiğini fakat başka çare yoksa her ortam türüne de izin verdiğini belirtiyor olsun:

httpd, HTTP/1.1 belirtiminde tanımlanan şekliyle ‘sunucu yönetiminde’ içerik uzlaşımını destekler. Accept, Accept-Language, Accept-Charset ve Accept-Encoding istek başlıklarını tamamen destekler. httpd ayrıca, RFC 2295 ve RFC 2296’da tanımlanan bir deneysel uzlaşım olarak ‘şeffaf’ içerik uzlaşımını da destekler. Fakat ‘özellik uzlaşımını’ bu RFC’lerde tanımlandığı gibi desteklemez.

Bir özkaynak bir URI (RFC 2396) tarafından betimlenen kavramsal bir öğedir. Apache gibi bir HTTP sunucusu, ortam türü, karakter kümesi, kodlama ve saire ile tanımlanmış bir bayt dizisi şeklindeki her gösterimiyle, özkaynaklara kendi isim alanları dahilinde erişim sağlar. Her özkaynağın aynı anda bir veya daha fazla gösterimi mevcut olabileceği gibi hiç mevcut olmayabilir de. Eğer çok sayıda gösterim mevcutsa, bu özkaynağın uzlaşılabilir olduğundan ve her gösteriminin bir çeşitlilik oluşturduğundan bunun da uzlaşımın boyutlarından kaynaklandığından bahsedilebilir.

httpd’de İçerik Uzlaşımı ¶

Bir özkaynak üzerinde uzlaşılırken gösterim çeşitlerinin her biri hakkında sunucuya bilgi verilmesi gerekir. Bu iki yolla yapılabilir:

• Ya gösterim çeşitlerini içeren dosyaların isimleriyle eşleşmeyi sağlayan bir tür eşlemi kullanılır (bir *.var dosyası gibi).
• Ya da sunucu örtük bir dosya ismi kalıbı eşleşmesinin ardından sonuçlar arasından seçim yapar; buna ‘Çoklu Görünüm’ araması adı verilir.

Bir türeşlem dosyası kullanmak

Bir türeşlem dosyası, type-map eylemcisi ile ilişkili bir belgedir (ya da eski httpd yapılandırmaları ile geriye uyumluluk için, application/x-type-map MIME türünde bir belgedir). Bu özelliği kullanmak için, yapılandırmada bir tür eşleyici olarak her dosya ismi uzantısı için bir type-map eylemcisi tanımlamalısınız. Bu, sunucu yapılandırma dosyasında en iyi şöyle yapılabilir:

Türeşlem dosyaları kendilerini tanımlayan özkaynak ile aynı isimde olmalı ve isim bir .var uzantısı içermelidir. Aşağıdaki örneklerde özkaynak ismi foo olduğundan türeşlem dosyasının ismi foo.var'dır.

Bu dosya her gösterim çeşidi için bir girdi içermelidir; bu girdiler ardarda belirtilen HTTP biçem başlık satırlarından oluşur. Farklı gösterimlerin girdileri bir boş satırla diğerlerinden ayrılır. Aynı girdi içinde boş satır kullanılamaz. Bir eşlem dosyasını bir birleşik öğenin tamamı için bir girdi ile başlatmak adet olmuştur (ise de, bu gerekli değildir, hele yoksayılacaksa hiç gerekli değildir). Eşlem dosyası için aşağıda bir örnek verilmiştir.

Bu dosyadaki URI'ler türeşlem dosyasının yerine görelidir. Dolayısıyla, bu dosyaların aynı dizinde bulunması beklenirse de bu gerekli değildir. Aynı sunucuda bulunan tüm dosyalar için türeşlem dosyasındaki gibi mutlak veya göreli URI'ler belirtebilirsiniz.

Ayrıca, MultiViews etkin olsa bile bir türeşlem dosyasının dosya ismi uzantılarının taranmasına göre öncelik alacağına dikkat ediniz. Eğer gösterimler bu örnekteki resim dosyasında olduğu gibi farklı kaynak üstünlüklerine sahipseler, ortam türünün qs parametresi kullanılarak kaynak üstünlükleri belirtilebilir:

qs değerleri 0.000-1.000 değer aralığı içinde belirtilebilir. 0.000 qs değerine sahip gösterimin asla seçilmeyeceğine dikkat ediniz. Bir qs değeri belirtilmeyen gösterimlerin kaynak üstünlüğü 1.000 kabul edilir. qs parametresinin belirttiği değer istemcinin yeteneklerinden bağımsız olarak olası gösterimler arasında göreli bir üstünlük ifade eder. Örneğin bir fotoğraf sözkonusu olduğunda bir JPEG dosyasının kaynak üstünlüğü bir ASCII çiziminkinden yüksek olacaktır. Diğer taraftan özgün resim bir ASCII çizim olduğu takdirde, ASCII çizim, bir JPEG gösterimine göre öncelikli olacaktır. Bu nedenle qs değeri özkaynağın doğasına bakarak belirlenir.

Tanınan başlıkların tam listesini mod_negotiation modülünün belgesinde bulabilirsiniz.

Çoklu Görünümler

MultiViews, httpd.conf dosyasındaki veya (AllowOverride yönergesinin değerine bağlı olarak) .htaccess dosyalarındaki <Directory>, <Location> veya <Files> bölümleri içinde Options yönergeleri ile belirtilebilen, dizine özgü bir seçenektir. Yalnız, dikkatli olun, Options All yaparak MultiViews seçeneğini etkin kılamazsınız; seçeneği ismiyle açıkça belirtmelisiniz.

MultiViews şöyle etki eder: Sunucudan, MultiViews seçeneğinin etkin olduğu /bir/dizin dizininden filanca dosyası için bir istekte bulunulmuşsa fakat dizinde bu dosya yoksa, sunucu dizin içeriğini filanca.* dosyaları için tarar ve bu dosyalar için istemcinin ismiyle talep ettiği ortam türlerini ve kodlamaları kullanarak bir türeşlem dosyası uydurup bu gösterimler arasından istemcinin gereksinimlerine en uygun gösterimi seçer.

MultiViews ayrıca, sunucunun bir dizin içeriğini listelemeye çalıştığı durumda DirectoryIndex yönergesi ile belirtilen dosya için de bir arama tertipleyebilir. Eğer yapılandırma dosyalarında

şeklinde bir atama varsa ve dizinde index.html ve index.html3 dosyaları varsa sunucu bunlar arasından hakem sıfatıyla bir seçim yapacaktır; ama bu ikisi yerine dizinde sadece index.cgi mevcutsa sunucu sadece bu dosyayı çalıştıracaktır.

Okunan dizinde bulunan dosyalar arasında mod_mime tarafından tanınan karakter kümesi, içerik türü, dil ve kodlama başlıklarına uygun gösterim uzantılarından birine sahip bir dosya yoksa sonuç MultiViewsMatch yönergesiyle yapılan tanıma bağlı olur. Bu yönerge hangi diğer dosya uzantılarının, eylemcilerin veya süzgeçlerin çok gösterimli uzlaşımla ilintileneceğini belirler.

Uzlaşım Yöntemleri ¶

httpd’nin, bir türeşlem dosyası veya dizin içindeki bir dosya sayesinde belli bir özkaynağın gösterim çeşitlerinin bir listesini elde ettikten sonra ‘en uygun’ gösterime karar vermek için kullanabileceği iki yöntem vardır. httpd’nin içerik uzlaşım özelliklerinin kullanımı sırasında uzlaşımın nasıl yerine getirileceği ile ilgili ayrıntıları bilmek aslında gerekli değildir. Bununla birlikte belgenin kalanında bu konu açıklanmaya çalışılmıştır.

İki uzlaşım yöntemi vardır:

1. Normal durumda sunucu yönetiminde httpd uzlaşım algoritması kullanılır. Bu algoritma aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu algoritma kullanıldığı zaman, httpd, en iyi sonuca ulaşmak için bazen belli boyutların üstünlük katsayılarıyla ‘oynar’. httpd’nin bu katsayılarla oynama işini nasıl yaptığı aşağıda daha ayrıntılı açıklanmıştır.
2. İstemci bu işlem için özellikle RFC 2295’te tanımlanan mekanizmanın kullanılmasını isterse şeffaf içerik uzlaşımı kullanılır. Bu uzlaşım yöntemi, en uygun gösterimin seçilmesi konusunda tarayıcıya tam denetim imkanı verir; dolayısıyla sonuç tarayıcının bu işlem için kullandığı algoritmanın başarısına bağlıdır. Şeffaf uzlaşım sürecinin bir parçası olarak, tarayıcı, RFC 2296’da tanımlanan ‘gösterim çeşidini uzaktan seçme algoritması’nın çalıştırılmasını httpd’den isteyebilir.

Uzlaşımın Boyutları

httpd Uzlaşım Algoritması

httpd, tarayıcıya döndürülecek en uygun gösterim çeşidini (varsa) seçmek için aşağıdaki algoritmayı kullanabilir. Bu algoritma pek de yapılandırılabilir değildir. Şöyle çalışır:

1. Önce her uzlaşım boyutu için ilgili Accept* başlık alanına bakılıp her gösterim çeşidine bir üstünlük katsayısı atanır. Eğer boyutlardan bazıları için ilgili Accept* başlığı uygulanabilir değilse bu boyut elenir ve sonuçta hiçbir gösterim çeşidi kalmasza 4. adıma atlanır.
2. ‘En uygun’ gösterim çeşidi bir eleme süreciyle seçilir. Bu süreç sırasında aşağıdaki sınamalar sırayla uygulanır. Sınamalardan geçemeyen bir gösterim çeşidi elenir. Sınamaların bir aşamasında tek bir gösterim çeşidi kalırsa bu en uygun eşleşme olarak seçilmiş olur ve 3. adıma atlanır. Eğer birden fazla gösterim çeşidi kalırsa sonraki sınamaya geçilir.
   1. Accept başlığındaki üstünlük katsayısı ile gösterimin ortam türünde belirtilen kaynak üstünlüğünün çarpımı en büyük olan gösterim çeşidi seçilir.
   2. En yüksek dil üstünlük katsayısına sahip gösterim çeşidi seçilir.
   3. En uygun dil eşleşmesine sahip gösterim çeşidini seçmek için önce varsa Accept-Language başlığındaki dil sıralamasına bakılır, aksi takdirde LanguagePriority yönergesi ile atanmışsa oradaki dil sıralamasına bakılır.
   4. En yüksek ‘seviyeden’ ortam parametresine (text/html ortam türü sürümünü belirtmekte kullanılır) sahip gösterim çeşitleri seçilir.
   5. Accept-Charset başlık satırında belirtilene bakarak en uygun karakter kümesine sahip gösterim çeşitleri seçilir. Alenen dışlanmadıkça ISO-8859-1 kabul edilebilir karakter kümesidir. text/* ortam türüne sahip gösterim çeşitlerinden belli bir karakter kümesi ile ilişkilendirilmemiş olanların karakter kümesinin ISO-8859-1 olduğu varsayılır.
   6. ISO-8859-1 karakter kümesi ile ilişkilendirilmemiş gösterim çeşitleri seçilir. Böyle hiçbir gösterim yoksa bütün gösterimler seçilir.
   7. En uygun kodlamaya sahip gösterim çeşitleri seçilir. Tarayıcı tarafından kabul edilebilir kodlamaya sahip gösterim çeşitleri varsa bunlar seçilir. Yoksa kodlanmış ve kodlanmamış gösterim çeşitleri karışık olarak mevcutsa sadece kodlanmamış olanlar seçilir. Eğer bütün gösterim çeşitlerinin sadece kodlanmış ya da sadece kodlanmamış gösterimleri mevcutsa hepsi seçilir.
   8. En küçük içerik uzunluğuna sahip gösterim çeşitleri seçilir.
   9. Kalan gösterim çeşitlerinin ilki seçilir. Bu ilk, ya türeşlem dosyasında listelenen ilk çeşittir ya da gösterimler bir dizinden okunuyorsa ASCII kod sıralamasına göre ilk sıradaki dosya ismine sahip gösterimdir.
3. Algoritma, artık seçilmiş en uygun gösterim çeşidine sahipse bu artık yanıt olarak döndürülebilir. HTTP yanıt başlığı Vary’ye uzlaşım boyutları atanır (tarayıcı ve arabellekler özkaynağı kaydederken bu bilgiyi kullanırlar) ve algoritma sonlandırılır.
4. Buraya gelinmişse hiçbir gösterim seçilmemiş demektir (hiçbiri tarayıcı tarafından kabul edilebilir bulunmadığından dolayı). Gövdesinde mevcut gösterim çeşitlerini listeleyen bir HTML belgesi 406 durum koduyla döndürülür (406: ‘kabul edilebilir bir gösterim yok’). Ayrıca HTTP Vary başlığında gösterim çeşitliliğinin boyutları belirtilir.

Üstünlük Değerleriyle Oynamak ¶

httpd bazen yukarıdaki httpd uzlaşım algoritmasının kesin sonucunun beklenenden farklı olması için üstünlük değerleriyle oynar. Bunu tam ve doğru bilgi göndermeyen tarayıcılar için algoritmadan en iyi sonucu elde etmek amacıyla yapar. Bazen günümüzün en tanınmış tarayıcıları bile çoğu durumda yanlış bir seçimle sonuçlanmayacaksa Accept başlık bilgilerini göndermemektedir. Eğer tarayıcı eksiksiz ve doğru bilgi gönderirse httpd bu değerlerle oynamayacaktır.

Ortam Türleri ve Dosyaismi Kalıpları

Accept: istek başlığı ortam türü tercihlerini yansıtır. Ayrıca, * bir dizge ile eşleşmek üzere "image/*" veya "*/*" gibi ortam türü kalıpları da içerebilir. Dolayısıyla şöyle bir istek,

diğer türler gibi "image/" ile başlayan ortam türlerini kabul edilebilir kılacaktır. Bazı tarayıcılar ortam türlerini örtük olarak elde etmek amacıyla hep bu tür kalıplar gönderirler. Örnek:

Bunun amacı, açıkça listelenmiş türlerin tercih edildiğini, fakat farklı gösterimler varsa onların da kabul edilebileceğini belirtmektir. Üstünlük değerlerini doğrudan kullanarak tarayıcılar gerçekte ne istediklerini şuna benzer şekilde belirtebilirler:

Açıkça belirtilen türler için üstünlük katsayısı belirtilmemiştir, dolayısıyla üstünlük katsayılarının 1.0 (en yüksek) olduğu varsayılmaktadır. */* kalıbı 0.01 gibi çok daha düşük bir öncelik belirtmektedir. Bu bakımdan, ancak, açıkça belirtilen türlerden hiçbirinin bulunmaması halinde diğer türler eşleşecektir.

Eğer Accept: başlığı hiçbir q katsayısı içermiyorsa ve başlıkta "*/*" belirtilmişse, httpd istenen davranışı taklit etmek için bu kalıba 0.01 katsayısını atar. Keza "type/*" kalıbına da 0.02 katsayısını atar (yani, */* kalıbına göre tercihli olur). Eğer Accept: alanındaki her ortam türü bir q katsayısı içeriyorsa bu özel değerler uygulanmaz. Dolayısıyla gerekli bilgiyi açıkça bildiren tarayıcılardan gelen istekler umulduğu gibi işlem görecektir.

Dil Uzlaşımında İstisnalar

httpd 2.0’dan itibaren, uzlaşım algoritmasına, bir eşleşme bulmak konusunda algoritma başarılı olamadığı takdirde hoş bir son çareye izin vermek için bazı istisnalar eklenmiştir.

İstemci sunucudan bir sayfa istediğinde, sunucu, tarayıcı tarafından gönderilen Accept-language başlığıyla eşleşen tek bir sayfa bulamadığı takdirde istemciye ya “Kabul edilebilir bir gösterim çeşidi yok” ya da “Çok sayıda seçim belirtilmiş” yanıtını döndürür. Bu hata iletilerinden kaçınmak için bu gibi durumlarda httpd Accept-language başlığını yoksaymaya ayarlanabilir. Böylece istemcinin isteğine tam olarak uymasa da bir belge sağlanır. Bu hata iletilerinin birini veya her ikisini de geçersiz kılmak için ForceLanguagePriority yönergesi kullanılabilir ve sunucunun kararını LanguagePriority yönergesine dayanarak vermesi sağlanabilir.

Sunucu ayrıca, tam bir eşleşme bulunmadığı zaman lehçelerle de eşleşme arayabilir. Örneğin, bir istemci Britanya İngilizcesi (en-GB) ile yazılmış belgeler için istekte bulunursa, sunucu normalde HTTP/1.1 standardına göre bir belgenin basitçe en olarak imlenmesine izin vermez. (Bir okuyucu Britanya İngilizcesini anlıyor ama genel İngilizceyi anlamıyor diye Accept-Language başlığında en değil de en-GB’yi belirtmesinin hemen hemen daima bir yapılandırma hatasına yol açacağına dikkat ediniz. Maalesef, mevcut istemcilerin çoğu öntanımlı yapılandırmalarında buna benzer şeyler yapmaktadır.) Bununla birlikte, başka bir dille eşleşme mümkün değilse ve sunucu “Kabul edilebilir bir gösterim çeşidi yok” hatasını döndürmeye hazırsa veya LanguagePriority son çaresine ayarlanmışsa alt küme belirtimini yok sayacak ve en belge isteklerine en-GB belgelerle yanıt verecektir. httpd, lehçenin üyesi olduğu anadili, istemcinin kabul edilebilir diller listesine örtük olarak düşük bir üstünlük değeri ile ekler. Yalnız şuna dikkat edin, eğer istemci tercihini "en-GB; q=0.9, fr; q=0.8" olarak belirtirse ve sunucuda sadece "en" ve "fr" belgeleri varsa sunucu "fr" belge ile yanıt verecektir. HTTP/1.1 belirtimi ile uyumluluğu sağlamak ve düzgün yapılandırılmış istemcilerle gerektiği gibi çalışabilmek için bu gereklidir.

Gelişmiş tekniklerin (çerezler, özel URL yolları gibi) desteklenmesi sırasında, kullanıcının tercih ettiği dili saptamak için httpd 2.0.47 sürümünden beri mod_negotiation modülü prefer-language ortam değişkenini tanımaktadır. Değişken mevcutsa ve uygun bir dil yaftası içeriyorsa mod_negotiation uygun gösterimi seçmeyi deneyecektir. Böyle bir gösterim çeşidi mevcut değilse normal uzlaşım işlemi uygulanacaktır.

Şeffaf İçerik Uzlaşımının Genişletilmesi ¶

httpd, şeffaf içerik uzlaşımı protokolünü (RFC 2295) şöyle genişletir: Sadece içerik kodlamasına özgü olmak üzere gösterim çeşidi listelerinde gösterim çeşitlerini imlemek için yeni bir {encoding ..} elemanı kullanılır. RVSA/1.0 algoritmasının (RFC 2296) gerçeklenimi, listedeki kodlanmış gösterim çeşitlerini tanımak ve onları Accept-Encoding başlık alanıyla ilgili olarak kabul edilebilir kodlamalara aday gösterim çeşitleri olarak kullanmak üzere genişletilmiştir. RVSA/1.0 gerçeklenimi, en uygun gösterim çeşidi seçiminin öncesinde hesaplanmış üstünlük katsayısını virgülden sonra beş haneye yuvarlamaz.

Hiperbağlar ve İsimlendirme Uzlaşımları ¶

Eğer dil uzlaşımı kullanıyorsanız ve birden fazla dosya ismi uzantısına sahip dosyalarınız varsa uzantıların sıralamasının normalde uygunsuz düştüğü farklı isimlendirme yaklaşımlarında bulunabilirsiniz (ayrıntılar için mod_mime belgesine bakınız).

Bir MIME türü uzantısına sahip bir dosyanın (html gibi), kodlanmış bir gösterimi (gz gibi) mevcut olabilir. Bu dosyanın ayrıca farklı dillerdeki gösterimleri için de bir uzantısı (en gibi) olabilir.

Örnekler:

• misal.en.html
• misal.html.en
• misal.en.html.gz

Hiperbağ olarak geçerli ve geçersiz bazı dosya ismi örnekleri:

Yukarıdaki tabloya bakarak hiperbağlarda bir dosya ismini uzantısız olarak (misal gibi) kullanmanın daima mümkün olduğunu farkedeceksiniz. Böylece bir belgenin asıl türünü gizleyebilir ve sonradan bir hiperbağ değişikliği yapmaksızın örneğin html’den shtml veya cgi’ye geçebilirsiniz.

Hiperbağlarda MIME türlerini (misal.html gibi) kullanmaya devam etmek istiyorsanız dil uzantısı MIME türü uzantısının sağında kalmalıdır (misal.html.en gibi).

Arabellekler Hakkında ¶

Bir arabellek, bir gösterimi istek URL’si ile ilişkilendirerek saklar. Böylece, sonradan aynı URL için bir istek yapıldığında kaydettiği gösterimi kullanabilir. Fakat özkaynak sunucuyla uzlaşılan türdeyse arabelleğe ilk istenen çeşit saklanmış olacağından isteğe yanlış gösterimle yanıt verilmiş olacaktır. Bunun olmaması için httpd, normal olarak içerik uzlaşımının sonucu olarak döndürülen tüm yanıtları HTTP/1.0 istemciler tarafından arabelleklenemez olarak imler. httpd ayrıca, uzlaşımlı yanıtların arabelleklenmesini mümkün kılan HTTP/1.1 protokolünü de destekler.

HTTP/1.0 uyumlu istemcilerden (bir tarayıcı veya arabellek) gelen istekler için, uzlaşıma konu yanıtların arabelleklenmesini mümkün kılmak üzere CacheNegotiatedDocs yönergesi kullanılabilir. Bu yönerge argümansızdır ve sunucu genelinde veya sanal konakların yapılandırılmasında kullanılabilir. Bunun HTTP/1.1 istemcilerinden gelen isteklere bir etkisi yoktur.

HTTP/1.1 istemciler için, httpd, yanıtın uzlaşım boyutlarını göstermek üzere bir Vary HTTP yanıt başlığı gönderir. Arabellekler bu bilgiyi sonraki istekleri yerel kopyadan sunarken kullanabilirler. Bir arabelleğin uzlaşım boyutlarına bakmaksızın yerel kopyasını kullanmaya teşvik etmek için force-no-vary ortam değişkenini etkin kılabilirsiniz.