Terim Sözlüğü

Tanımlar

Algoritma

Bir sorunu sonlu sayıda adımda çözümlemek için uygulanan kurallar kümesi veya anlam belirsizliği içermeyen bir formül. Şifreleme için kullanılan algoritmalara şifre denir.

Aktarım Katmanı Güvenliği

İngilizcesi: Transport Layer Security (TLS)

TCP/IP ağları üzerinden genel iletişimin kimlik doğrulamalı ve şifreli yapılabilmesi için SSL’nin ardılı olarak Genel Ağ Mühendisliği Görev Gücü (IETF) tarafından oluşturulmuş protokol. TLS’nin 1. sürümü ile SSL’in 3. sürümü hemen hemen aynıdır.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Anahtar Parolası

Özel anahtar dosyalarını yetkisiz kişilerden koruyan sözcük veya cümle. Genellikle sadece → şifreler için kullanılan gizli şifreleme/şifre çözme anahtarını korur.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Apache Eklenti Aracı (apxs)

İngilizcesi: APache eXtension Tool - apxs

→ Modül kaynak kodlarının devinen paylaşımlı nesneler (→ DSO) halinde derlenmesine ve Apache Sunucusu içinde kurulmasına yardım eden bir Perl betiği.
Daha ayrıntılı bilgi için apxs kılavuz sayfasına bakınız.

Bağlam

→ Yapılandırma dosyalarında sadece belli türdeki → yönergelerin bulunmasına izin verilen bir bölge.
Bakınız: Apache Yönergelerini Açıklamak için Kullanılan Terimler

Bakışımlı Şifreleme Tekniği

Şifreleme ve şifre çözme için tek bir anahtarın kullanıldığı bir şifreleme tekniği.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Başlık

Bir → HTTP isteğinin parçası olarak, gönderilen yanıtta asıl içerikten önce yer alan ve içerik hakkında mecazlar içeren veri.

CONNECT

Ham veri kanallarını HTTP üzerinden yönlendirmek için kullanılan bir HTTP → yöntemi. SSL protokolü gibi diğer protokolleri sarmalamakta kullanılabilir.

Devingen Paylaşımlı Nesne (DSO)

İngilizcesi: Dynamic Shared Object (DSO)

İstek halinde yüklenebilen, Apache httpd çalıştırılabilir dosyasından ayrı olarak derlenmiş → modüllerin ortak adı.
Bakınız: Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği

Düz Metin

Şifrelenmemiş metin.

Düzenli İfade (Regex)

Metin içinde bir şablon tanımlama yolu. Örneğin, “A harfi ile başlayan bütün sözcükler” veya “10 rakamlı telefon numaraları” ya da “Baş harfi Z olmayan ve iki virgül içeren cümleler” gibi. Düzenli ifadeler, Apache’de belli özniteliklere uygun dosya veya özkaynakları toplamak için esnek bir yol sağlamasından ötürü oldukça yararlıdır. Örneğin, “resimler” dizini altındaki dosyalardan .gif ve .jpg uzantılı olanları toplamak için “/resimler/.*(jpg|gif)$” düzenli ifadesi yazılabilir. Apache, PCRE kütüphanesi ile sağlanan Perl uyumlu düzenli ifadeleri kullanır.

Erişim Denetimi

Ağ bölgelerine erişimin kısıtlanması. Apache bağlamında normal olarak belli URL’lere erişimi kısıtlamak şeklinde uygulanır.
Bakınız: Kimlik Doğrulama, Yetkilendirme ve Erişim Denetimi

Eylemci

Bir dosya istendiğinde uygulanacak eylemi Apache içinde gerçekleştiren nesne. Genellikle dosyalar, dosya türüne bağlı dolaylı eylemcilere sahiptir. Normalde tüm dosyalar sunucu tarafından sıradan birer dosya olarak işleme sokulduğu halde bazı belli dosyalar diğerlerinden ayrı ele alınır. Örneğin, cgi-script eylemcisi dosyaları → CGI’ler tarafından işlenebilir hale getirmek üzere işleme sokar.
Bakınız: Apache Eylemcilerinin Kullanımı

Genel Anahtar

→ Genel Anahtarlı Şifreleme Tekniğinde, sahibinin yaptığı imzaları çözmeye ve sahibine gönderilen iletileri şifrelemeye yarayan genel erişime açık anahtar.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Genel Anahtarlı Şifreleme Tekniği

Şifreleme ve şifre çözme için iki ayrı anahtarın kullanıldığı bakışımsız şifreleme sistemlerinin konusu veya uygulaması. Bu amaçla kullanılan anahtarlar bir anahtar çiftinden oluşur. Genel Anahtarlı Şifrelemeye Bakışımsız Şifreleme de denir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Gizli Anahtar

→ Genel Anahtarlı Şifreleme Tekniğinde, giden iletileri imzalamak ve gelen iletilerin şifrelerini çözmek amacıyla kullanılan gizli anahtar.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Güvenli Hiper Metin Aktarım Protokolü (HTTPS)

İngilizcesi: The HyperText Transfer Protocol (Secure), (HTTPS)

Güvenli Hiper Metin Aktarım Protokolü, Genel Ağ’da kullanılan standart şifreli iletişim mekanizmasıdır. Aslında HTTP protokolünün → SSL üzerinden gerçekleştirilmesinden başka bir şey değildir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Güvenli Soket Katmanı

İngilizcesi: Secure Sockets Layer (SSL)

TCP/IP ağları üzerinden genel iletişimin kimlik doğrulamalı ve şifreli yapılabilmesi için Netscape Communications Corporation tarafından oluşturulmuş bir protokol. Günümüzde en çok HTTPS, yani SSL üzerinden Hiper Metin Aktarım Protokolü şeklinde kullanılmaktadır.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Hiper Metin Aktarım Protokolü (HTTP)

İngilizcesi: HyperText Transfer Protocol (HTTP)

Genel Ağ’da kullanılan standart aktarım protokollerinden biri. Apache, RFC 2616 ile tanımlanmış protokolün HTTP/1.1 olarak bilinen 1.1 sürümünü gerçekler.

.htaccess

Belge dosyaları ağacı içine yerleştirilen bir → yapılandırma dosyası olup yerleştiği dizine ve o dizinin alt dizinlerine yapılandırma yönergeleri uygulanmasını sağlar. İsmine rağmen böyle bir dosyanın içerebileceği yönergeler erişim denetleme yönergeleri ile sınırlı değildir; hemen her tür yönergeyi içerebilir.
Bakınız: Yapılandırma Dosyaları

httpd.conf

Ana Apache → yapılandırma dosyası. Dosya sistemindeki öntanımlı yeri /usr/local/apache2/conf/httpd.conf olup derleme sırasındaki yapılandırmayla veya çalışma anındaki yapılandırmayla başka bir yer belirtilebilir.
Bakınız: Yapılandırma Dosyaları

İhracat Engelli

İngilizcesi: Export-Crippled

Amerika Birleşik Devletlerinin İhracat Yönetim Düzenlemelerine (EAR) uymak için şifreleme yoluyla sakatlanmış yazılım. İhracat engelli olması için şifrelenmiş yazılımları birer şifreli metin haline getiren şifre anahtarları küçük boyutlu olduğundan şifreleme zor kullanılarak kırılabilir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

İleti Özeti

İngilizcesi: Message Digest

Aktarım sırasında içeriğinin değişme olasılığı bulunan bir iletinin içeriğini doğrulamak için kullanılan bir → özet.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Karşı Vekil

İstemciye kendini asıl sunucu imiş gibi gösteren bir → vekil sunucu. Güvenlik, yük dengelemesi gibi sebeplerle asıl sunucuyu istemcilerden gizlemek için yararlıdır.

Kimlik Doğrulama

Sunucu, istemci veya kullanıcı gibi bir ağ öğesinin kimliğinin olumlanması.
Bakınız: Kimlik Doğrulama, Yetkilendirme ve Erişim Denetimi

MIME türü

Aktarılan belgenin çeşidini betimlemenin bir yolu. MIME, Türkçe’ye ‘Çok Amaçlı Genel Ağ Posta Eklentileri’ olarak çevrilebilecek olan "Multipurpose Internet Mail Extensions" sözcüklerinden türetilmiş bir kısaltmadır. MIME türleri bir bölü çizgisi ile ayrılmış bir ana ve bir alt belge türünün birleşiminden oluşur. text/html, image/gif ve application/octet-stream örnek olarak verilebilir. HTTP protokolünde MIME türleri Content-Type → başlığında aktarılır.
Bakınız: mod_mime

Modül

Bir programın bağımsız parçalarından her biri. Apache işlevselliğinin çoğu yapılandırmaya dahil edilip edilmeyeceğine kullanıcı tarafından karar verilebilen modüllerden oluşur. Apache httpd çalıştırılabiliri içinde derlenmiş modüllere durağan modüller adı verilirken ayrı bir yerde saklanan ve çalışma anında isteğe bağlı olarak yüklenebilen modüllere devingen modüller veya → DSO’lar denir. Yapılandırmaya öntanımlı olarak dahil edilen modüllere temel modüller denir. Apache için kullanılabilecek modüllerin çoğu Apache HTTP Sunucusunun → tar paketi içinde dağıtılmaz; bunlara üçüncü parti modüller denir.
Bakınız: Modül Dizini

OpenSSL

SSL/TLS için açık kaynak kodlu araç kiti.
Daha ayrıntılı bilgi için http://www.openssl.org/ adresine bakınız.

Ortak Ağgeçidi Arayüzü (CGI)

İngilizcesi: Common Gateway Interface (CGI)

Bir HTTP sunucusunun bir harici programa hizmet istekleri yapmasını mümkün kılan, sunucu ile bir harici program arasındaki bir arayüz standardı. Özgün arayüz NCSA tarafından tanımlanmış olmakla birlikte ayrıca bir CGI RFC’si de vardır.
Bakınız: CGI ile Devingen İçerik

Ortam Değişkeni (ortam-değişkeni)

İşletim sistemi kabuğu tarafından yönetilen ve programlar arasında bilgi alışverişi amacıyla kullanılan isimli değişkenler. Ayrıca, Apache de ortam değişkenleri olarak tanımlanabilecek dahili değişkenler içerir fakat bunlar kabuk ortamında değil dahili Apache yapıları içinde saklanır.
Bakınız: Apache Ortam Değişkenleri

Oturum

Bir iletişimin bağlamsal bilgileri.

Özet

Uzunluğu değişebilen bir dizgenin belli bir durumuna ilişkin sabit uzunlukta bir dizge üretmek için kullanılan geri dönüşümsüz bir algoritma. Algoritmaya girdi olan farklı uzunluktaki dizgeler (özet işlevine bağlı olarak) aynı uzunlukta farklı özetler üretir.

Sanal Konaklık

Tek bir Apache sunucusundan çok sayıda site sunulması. IP tabanlı sanal konaklıkta siteler birbirlerinden IP adreslerine göre ayrılırken, isim tabanlı sanal konaklıkta siteler aynı IP adresinden kendi isimleriyle sunulabilirler.
Bakınız: Apache Sanal Konak Belgeleri

Sayısal İmza

Bir sertifikayı veya bir dosyayı doğrulamakta kullanılan şifreli bir metin. Bir imza → Sertifika Makamı tarafından bir sertifikaya gömülü olan genel anahtardan bir özet üretilerek oluşturulur. İmza şifresi sadece sertifika sahibi ağ öğesinin kimliğini doğrulayacak SM’nin genel anahtarı kullanılarak çözülebilir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Sertifika

Sunucu, istemci gibi ağ öğelerinin kimliğini kanıtlamakta kullanılan bir veri kaydı. Bir sertifika, sertifika sahibi (buna sertifikanın konusu da denir), sertifikayı imzalayan → Sertifika Makamı (SM) (buna sertifika yayıncısı da denir), sertifika sahibinin → genel anahtarı ve SM tarafından üretilen imza gibi parçalardan oluşan X.509 bilgisi içerir. Ağ öğeleri bu imzaları SM sertifikalarını kullanarak doğrular.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Sertifika İmzalama İsteği (Sİİ)

İngilizcesi: Certificate Signing Request (CSR)

İmzasız bir sertifikayı → Sertifika Makamına kendi SM Sertifikasının → özel anahtarı ile imzalaması için yapılan istek. Sİİ imzalanınca bir gerçek sertifika haline gelir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Sertifika Makamı (SM)

İngilizcesi: Certification Authority (CA)

Ağ öğelerinin güvenilir olarak kimliklerinin doğrulanması için sertifikaları imzalayan güvenilir üçüncü şahıs. Diğer ağ öğeleri, sertifikalı bir öğenin kimliğini kanıtlayan bir SM’yi doğrulamak için imzayı sınayabilir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Sihirli Modül Numarası (SMN)

Sihirli Modül Numarası, modüllerin ikil uyumluluğu ile ilgili olarak Apache kaynak kodunda tanımlanmış bir sabittir. Apache dahili yapıları, uygulama programlama arayüzünün önemli parçaları ve işlev çağrıları artık ikil uyumluluğun garanti edilemeyeceği kadar değiştiği zaman SMN değiştirilir. Bir SMN değişikliğinde ve bazen de sırf yeni bir Apache sürümü ile çalışmak icabettiğinde tüm üçüncü parti modüllerin en azından yeniden derlenmesi gerekir.

SSLeay

Eric A. Young tarafından geliştirilmiş özgün SSL/TLS gerçeklenim kütüphanesi.

Sunucu Taraflı İçerik Yerleştirme

İngilizcesi: Server Side Includes (SSI)

İşlem yönergelerini HTML dosyalara gömme tekniği.
Bakınız: Sunucu Taraflı İçerik Yerleştirmeye Giriş

Süzgeç

Sunucu tarafından alınan ve gönderilen veriye uygulanan bir işlem. Giriş süzgeçleri sunucuya istemci tarafından gönderilen veriyi işlerken çıkış süzgeçleri sunucu tarafından istemciye gönderilen belgeleri işler. Örneğin, INCLUDES çıkış süzgeci, belgeleri → sunucu taraflı içerik için işleme sokar.
Bakınız: Süzgeçler

Şifre

Veri şifrelemek için kullanılan bir algoritma veya sistem. DES, IDEA veya RC4 örnek verilebilir.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Şifreli Metin

Bir → Düz Metin bir → Şifreden geçirilince elde edilen sonuç.
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi

Tam Alan Adı (TAA)

İngilizcesi: Fully-Qualified Domain-Name (FQDN)

Bir IP adresiyle eşleşebilen, bir konak adıyla bir alan adının birleşiminden oluşan eşsiz bir ağ öğesi ismi. Örneğin, httpd.apache.org tam alan adında httpd bir konak adıyken apache.org bir alan adıdır.

Tar Paketi

tar uygulaması kullanılarak bir araya getirilmiş dosyalardan oluşan bir paket. Apache dağıtımları sıkıştırılmış tar arşivleri içinde veya pkzip kullanılarak saklanır.

Tektip Özkaynak Betimleyici

İngilizcesi: Uniform Resource Identifier (URI)

Soyut veya somut bir özkaynağı betimlemek için kullanılan bütünleşik bir karakter dizisi. Aslen RFC 2396 tarafından tanımlanmıştır. Genel Ağ’da kullanılan URI’lerden genellikle → URL’ler olarak bahsedilir.

Tektip Özkaynak Konumlayıcı

İngilizcesi: Uniform Resource Locator (URL)

Genel Ağ üzerindeki bir özkaynağın ismi veya adresi. Aslen → Tektip Özkaynak Betimleyici denilen terimin gayrı resmi karşılığıdır. URL’ler http veya https gibi bir şemayı takip eden bir konak adı ve bir dosya yolundan oluşurlar. Örneğin, bu sayfanın URL’si http://httpd.apache.org/docs/2.0/glossary.html olurdu.

Vekil

Asıl sunucu ile istemci arasında aracılık yapan sunucu. İstemciden aldığı istekleri asıl sunucuya gönderip, ondan aldığı yanıtları istemciye gönderir. Aynı içeriğe birden fazla istemci talip olursa vekil sunucu bu istekleri her seferinde asıl sunucudan istemek yerine kendi deposundan karşılar, böylece yanıt zamanı kısalır.
Bakınız: mod_proxy

Yapılandırma Dosyası

Apache yapılandırmasını denetim altına alan → yönergeleri içeren bir metin dosyası.
Bakınız: Yapılandırma Dosyaları

Yapılandırma Yönergesi

Bakınız: → Yönerge

Yönerge

Belli Apache davranışlarından bir veya daha fazlasını denetim altına alan bir yapılandırma komutu. Yönergeler → yapılandırma dosyalarına yerleştirilir.
Bakınız: Yönerge Dizini

Yöntem

→ HTTP bağlamında, istemci tarafından istek satırında belirtilen, bir özkaynağa uygulanacak bir eylem. HTTP bağlamında belirtilebilecek yöntemlere örnek olarak GET, POST ve PUT verilebilir.

X.509

SSL/TLS kimlik doğrulamasında kullanılmak üzere Uluslararası Telekom Birliği (ITU-T) tarafından önerilmiş bir kimlik doğrulama sertitifası şeması
Bakınız: SSL/TLS Şifrelemesi